Η Σαμοθράκη βρίσκεται στο επίκεντρο των διεθνών και εθνικών προσπαθειών επιστήμης και πολιτικής για το περιβάλλον, αλλά αντιμετωπίζει την αδιαφορία της τοπικής αυτοδιοίκησης του Νησιού.
Πριν από είκοσι χρόνια ζητήθηκε από επιστήμονες, που είχαν επισκεφτεί τη Σαμοθράκη ως τουρίστες από την Αυστρία, να συνδράμουν τους κατοίκους στην απαγόρευση της καύσης των απορριμμάτων και στη μείωση της ελεύθερης βόσκησης του Νησιού, η οποία οδηγεί στην μείωση των ορεινών δασών της.
Το αίτημα αυτό οδήγησε στη δημιουργία μιας πλατφόρμας συνεργασίας πολιτών-επιστημόνων, μοναδικής στο είδος της, της Βιώσιμης Σαμοθράκης, στην οποία συμμετέχουν και Έλληνες επιστήμονες, με στόχο τη διατήρηση του φυσικού πλούτου, του μοναδικού αυτού φυσικού θησαυρού της Σαμοθράκης, αναζητώντας παράλληλα ένα βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο για τους κατοίκους του Νησιού.
Επικεφαλής της ομάδας τέθηκε η καθηγήτρια Marina Fischer-Kowalski, μέλος της «Επιτροπής Man-and-the-Biosphere» της UNESCO στην Αυστρία, επίτιμος δημότης πλέον της Σαμοθράκης, διάκριση που απονεμήθηκε στην κυρία Fischer-Kowalski από τον Δήμο Σαμοθράκης για την προσφορά της προς το Νησί των Μεγάλων Θεών.
Το 2012, η ομάδα ερευνητών συνέδραμε την τοπική αυτοδιοίκηση στην υποβολή αιτήματος από για την ένταξη της Σαμοθράκης στο πρόγραμμα της UNESCO Man and the Biosphere (MAB) και το χαρακτηρισμό του Νησιού ως παγκόσμιο πάρκο Βιόσφαιρας.
Ενώ η πρόταση αυτή βρήκε αρχικά θετική ανταπόκριση από την UNESCO, η υλοποίησή της καθυστέρησε σημαντικά, καθώς η Ελλάδα δεν έχει θέσει σε εφαρμογή ένα βιώσιμο πρόγραμμα διαχείρισης των περιοχών Natura 2000, που αποτελεί όμως προαπαιτούμενο για την ένταξη της Σαμοθράκης στο συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Εντωμεταξύ, πολλές υποστηρικτικές δραστηριότητες έλαβαν χώρα: συγκροτήθηκε η οργάνωση πολιτών με το όνομα Βιώσιμη Σαμοθράκη με στόχο τη διάδοση αειφόρων δράσεων, έλαβαν χώρα σε τακτά χρονικά διαστήματα θερινά σχολεία και τάξεις από Αυστριακούς και Έλληνες επιστήμονες, τα οποία επέτρεψαν σε δεκάδες ξένους ερευνητές να εξοικειωθούν με το Νησί της Σαμοθράκης και τις ιδιαιτερότητες του, να διεξάγουν έρευνες πάνω σε ένα πλήθος κοινωνικών και περιβαλλοντικών θεμάτων, να προτείνουν συγκεκριμένες λύσεις και κυρίως, να τεκμηριώσουν τις βέλτιστες τοπικές πρακτικές, όπως τις διατροφικές συνήθειες και τη χρήση τοπικών βοτάνων από τους κατοίκους του Νησιού.
Τα ερευνητικά προγράμματα ανέδειξαν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Σαμοθράκης, τον τεράστιο πλούτο της σε φυσικούς πόρους, τα μεγάλα αποθέματα γλυκού νερού καθώς και τη δυνατότητά της να αναπτύξει ήπιες μορφές τουρισμού, βιώσιμα οικονομικά μοντέλα που έχουν αναπτυχθεί σε όλη τη Μεσόγειο με επιτυχία.
Παράλληλα όμως, οι ερευνητές κατέδειξαν και τις σοβαρές αδυναμίες του Νησιού που χρήζουν άμεσα παρεμβάσεων: ο μεγάλος αριθμός των μικρών μηρυκαστικών ζώων, που υπερβαίνει κατά πολύ τη φέρουσα ικανότητα του ορεινού όγκου της Σαμοθράκης και απειλεί σοβαρά τη διατήρηση και ανανέωση των δασών της, που αποτελούνται κυρίως από δρυς.
Εξαιτίας της συνεχιζόμενης διάβρωσης του εδάφους μεταφέρονται φερτά υλικά σε νερά ποταμών και σε παρακείμενες ακτές, που στο παρελθόν φημίζονταν για την καθαρότητα τους.
Η ολοένα αυξανόμενη κατανάλωση εισαγόμενων προϊόντων από την τοπική κοινωνία και από τους τουρίστες συσσωρεύει μεγάλες ποσότητες απορριμμάτων, που προφανώς υπερβαίνουν κατά πολύ την ικανότητα επιτόπιας διαχείρισής τους, ενώ η δημοτική αρχή αδυνατεί να διαχειριστεί ορθολογικά τη βασική τουριστική υποδομή του Νησιού, όπως το δημοτικό κάμπινγκ.
Οι τοπικοί ψαράδες πλήττονται από μηχανότρατες, που ανεξέλεγκτα χρησιμοποιούν πρακτικές και απειλούν την φυσική αναγέννηση των κοπαδιών κ.λ.π.
«Είμαι ενθουσιασμένη, που το ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος σκοπεύει πλέον να αναλάβει δράση με στόχο την αποτελεσματική προστασία των περιοχών Natura 2000 στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων του ορεινού όγκου καθώς και μεγάλου θαλάσσιου τμήματος της Σαμοθράκης.
Πληροφορούμαι, ότι οι αρμόδιοι ελεγκτές θα φθάσουν το φθινόπωρο στη Σαμοθράκη, ώστε να παρακολουθήσουν εκ του σύνεγγυς τις επιπτώσεις από τη λειτουργία του νέου θεσμικού πλαισίου.
Αν τα αποτελέσματά των μετρήσεών τους κριθούν θετικά, το βασικό εμπόδιο στην ένταξη της Σαμοθράκης στο πρόγραμμα της UNESCO ως παγκόσμιο πάρκο Βιόσφαιρας θα εκλείψει!
Οφείλω όμως να τονίσω, ότι για να επιτευχθούν όλα αυτά, η τοπική αυτοδιοίκηση θα πρέπει να επιταχύνει σημαντικά το σημερινό βηματισμό της, να θέσει φιλόδοξους στόχους, να αυξήσει την αποτελεσματικότητά της και τέλος, να συνεργαστεί στενά με επιστήμονες, δημόσιους φορείς και μη κυβερνητικές οργανώσεις.
Δυστυχώς, δεν μπορώ να διακρίνω, ότι η σημερινή τοπική αυτοδιοίκηση έχει θέσει ως βασική της προτεραιότητα την υλοποίηση του προγράμματος NATURA 2000 και τη δημιουργία στη Σαμοθράκη παγκόσμιου πάρκου Βιόσφαιρας.
Με αυτόν τον τρόπο, τίθεται σε κίνδυνο η 20χρονη σκληρή δουλειά όλων των εμπλεκόμενων πολιτών της Σαμοθράκης και των προηγούμενων δημάρχων της»,
δήλωσε η καθηγήτρια κυρία Marina Fischer-Kowalski, Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλευτικού Οργάνου της Βιώσιμης Σαμοθράκης και επίτιμος δημότης Σαμοθράκης.
