Στις ψυχρές πεδιάδες της Ρουμανίας οι στρατιώτες του ΝΑΤΟ ασκούνταν μόλις μίλια από την Ουκρανία τον περασμένο μήνα. Εκεί δεν συμμετείχαν αμερικανικές δυνάμεις στις μεγαλύτερες ασκήσεις του ΝΑΤΟ φέτος.
Αυτό μπορεί να ήταν πάντα το σχέδιο, αλλά τα ευρωπαϊκά έθνη που πήγαιναν μόνα τους στο κατώφλι της Ουκρανίας απέκτησαν νέα σημασία καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και η αμερικανική κυβέρνησή ξαναέγραψαν τη σχέση της Ουάσιγκτον με την ευρωπαϊκή ήπειρο.
Οι ασκήσεις Steadfast Dart του Smârdan τον Φεβρουάριο σχεδιάστηκαν για να δείξουν πώς μια πολυεθνική δύναμη υπό την ηγεσία της Μεγάλης Βρετανίας θα μπορούσε να λειτουργήσει σε μια ενδεχόμενη κρίση. Αεροσκάφη χτύπησαν ψευδείς εχθρικούς στόχους, τανκς εκτόξευσαν ζωντανές οβίδες και στρατιώτες περνούσαν μέσα από παγωμένες τάφρους.
Η υποχώρηση του Τραμπ έχει ταράξει άσχημα τα ευρωπαϊκά έθνη και εγείρει ερωτηματικά σχετικά με το πώς η ευρωπαϊκή ήπειρος θα μπορούσε να αμυνθεί σε μια πραγματική κρίση χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ, η οποία έχει αναλάβει να προστατεύει μεγάλο μέρος της Ευρώπης από πιθανή ρωσική απειλή μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι δεκαετίες των σχεδόν μηδενικών αμυντικών δαπανών, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, επέτρεψαν στις ευρωπαϊκές χώρες να διατηρήσουν τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας, αλλά επίσης τους άφησαν με τεράστια κενά στην άμυνα και μια βαθιά εξάρτηση από τις ΗΠΑ, κάτι που γίνεται όλο και πιο δυσάρεστο στον Λευκό Οίκο. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι δεν επιθυμούν κάτι τέτοιο, αλλά υπάρχει μια καθολική αποδοχή ότι η ευρωπαϊκή ήπειρος ήταν θλιβερά χαλαρή στην αμυντική της πολιτική.
Η προσπάθεια δημιουργίας Ευρωπαϊκού Στρατού
Παρά τις πρόσφατες συζητήσεις για έναν ενωμένο Ευρωπαϊκό Στρατό , ακόμα κι αν τα ευρωπαϊκά κράτη βρουν τα χρήματα και το προσωπικό, υπάρχει ένα ερώτημα για το πώς θα μπορούσαν να συνεργαστούν για να συντονίσουν τα πάντα, από τις αμυντικές προμήθειες έως τις επιχειρήσεις στο πεδίο της μάχης, με τρόπο που θα τους επέτρεπε να αναπτύξουν μια αποτελεσματική μαχητική ισχύ.
Στις ασκήσεις, οι διοικητές αναφέρουν συχνά ότι τα στρατιωτικά τμήματα συνεργάζονται άψογα, συμμετέχοντας με τα καλύτερα τμήματα των στρατιωτικών δυνάμεων κάθε χώρας. Στρατιώτες χαμηλότερου βαθμού, ωστόσο μιλούν για προκλήσεις σε βασικά επίπεδα, όπως οι γλωσσικές δεξιότητες.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι το σημείο μηδέν αλλά και θραύσης της παλιάς σχέσης μεταξύ των ΗΠΑ και εκείνων που παλαιότερα θεωρούνταν οι μεγαλύτεροι σύμμαχοί τους. Πλέον είναι φανερό ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε μπελάδες, παρασυρόμενη σε αυτή τη νέα παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφαλείας.
Οι δηλώσεις Ζελένσκι
«Οι δεκαετίες της παλιάς σχέσης μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής τελειώνουν», προειδοποίησε ο Ουκρανός ηγέτης Βολοντίμιρ Ζελένσκι , ο οποίος αντιμετωπίζει προσωπικές προσβολές από τον Ντόναλντ Τραμπ και τους συνεργάτες του καθώς και την πιθανότητα απώλειας μεγάλου μέρους της χώρας του στις προτεινόμενες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας στις οποίες δεν είχε προσκληθεί. Ο Ζελένσκι είπε εμφατικά : «Η Ευρώπη πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτό».
Οι ΗΠΑ δεν έχουν πει ξεκάθαρα ότι εγκαταλείπουν την Ευρώπη, όπου εξακολουθούν να έχουν δεκάδες χιλιάδες ενεργό προσωπικό. Όμως η κυβέρνηση Τραμπ που υποδεικνύει σαφέστατα προτεραιότητες ασφαλείας σε άλλα μέρη του πλανήτη όπως η Ασία, ο ίδιος ο πρόεδρος μίλησε για μείωση κατά το ήμισυ του αμυντικού προϋπολογισμού των ΗΠΑ, οι οποίες αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα των αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ.
Η νέα αμερικανική κυβέρνηση διά στόματος του αντιπροέδρου της Βανς, μπροστά στο έκπληκτο ακροατήριο στο Μόναχο, ζήτησε από κάθε κράτος μέλος να δαπανήσει το πέντε τοις εκατό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) της για την άμυνα. Το τρέχον όριο του ΝΑΤΟ είναι δύο, και αρκετές χώρες εξακολουθούν να υπολείπονται σε αυτό. Οι αξιωματούχοι στην Ευρώπη απέφυγαν να δεσμευτούν για το πέντε τοις εκατό, αν και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε ανέφερε ότι «σημαντικά περισσότερο από το τρία τοις εκατό» είναι το σωστό σημείο.
Οι Ευρωπαίοι πρέπει να έχουν μια «ισχυρή» δέσμευση στο Άρθρο 3 του ΝΑΤΟ, δήλωσε ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Πιτ Χέγκσεθ κατά τη διάρκεια επίσκεψης στις Βρυξέλλες τον Φεβρουάριο. Αυτή είναι η γραμμή της ιδρυτικής συνθήκης της συμμαχίας που ορίζει ότι κάθε χώρα πρέπει «να διατηρήσει και να αναπτύξει την ατομική και συλλογική της ικανότητα να αντιστέκεται στην ένοπλη επίθεση».
Τα κενά και οι ελλείψεις
Οι ασκήσεις Steadfast Dart ήταν από μόνες τους ένα παράδειγμα. Ενώ οι ασκήσεις δεν αφορούσαν άμεσα τις δυνάμεις των ΗΠΑ, ήταν εκεί σε στρατηγικούς ρόλους στο παρασκήνιο. Το αν οι ευρωπαϊκές χώρες θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν τις ασκήσεις χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ είναι ένα ανοιχτό ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί.
Αυτήν τη στιγμή στην Ευρώπη υπάρχουν τεράστια κενά. Οι πιο προφανείς ελλείψεις είναι στην αεράμυνα, στην παραγωγή πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς, αρμάτων μάχης και τεθωρακισμένων οχημάτων, καθώς και την προσέλκυση αρκετού προσωπικού στις ένοπλες δυνάμεις, λένε στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες και αξιωματούχοι.
Τα κράτη του ΝΑΤΟ διαθέτουν «λιγότερο από» το 5 τοις εκατό των απαραίτητων δυνατοτήτων αεράμυνας για την προστασία της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης από επίθεση μεγάλης κλίμακας, ανέφεραν οι Financial Times τον περασμένο Μάιο. Η ικανότητα αεράμυνας είναι επί του παρόντος ένα κλάσμα από αυτό που θα έπρεπε να είναι και αποτελεί μια μεγάλη ανησυχία.
“Στο εγγύς μέλλον, η Ευρώπη δεν θα είναι σε θέση να αμυνθεί έναντι μιας ρωσικής επίθεσης”, δήλωσε ένας αξιωματούχος της άμυνας της Τσεχίας . Εάν μια κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία απελευθερώσει ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, η Μόσχα θα μπορούσε να «επιτεθεί στους Συμμάχους της Βαλτικής και οι Ευρωπαίοι μόνοι τους δύσκολα θα μπορούσαν να την σταματήσουν», είπε ο αξιωματούχος.
Στην πραγματικότητα, η Ρωσία μπορεί να έχει περισσότερα περιθώρια να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες από ό,τι έχει. Οι κρατικές της δαπάνες είναι μόνο περίπου το 36% του ΑΕΠ και αυτό θα μπορούσε να μειωθεί περαιτέρω εάν οι ΗΠΑ χαλαρώσουν τις κυρώσεις.
Ο επανασχεδιασμός της Ευρωπαϊκής Άμυνας
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο εκτελεστικός βραχίονας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δήλωσε ότι σχεδιάζει να προτείνει την άρση των ετήσιων ορίων δαπανών για το αμυντικό κόστος, ώστε οι χώρες να μπορούν να δανείζονται περισσότερο, αλλά για τις πιο υπερχρεωμένες, αυτό θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει αρνητικές αντιδράσεις από τις αγορές ομολόγων φοβούμενες για μη χρηματοδοτούμενες δεσμεύσεις.
Τα κράτη που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από το ρωσικό έδαφος αισθάνονται σαφώς διαφορετικά και πλέον αρχίζουν να κατανοούν την κατάσταση της Ελλάδας με την γειτονική Τουρκία. Η Λετονία, η Λιθουανία, η Εσθονία και η Πολωνία έχουν δημιουργήσει πολύ εμφανώς νέες οχυρώσεις για να σκοντάψουν τα άρματα μάχης που προχωρούν. Στα μέσα Νοεμβρίου, το νεότερο μέλος του ΝΑΤΟ, η Σουηδία, δημοσίευσε ένα φυλλάδιο που είπε ότι βοήθησε τους κατοίκους της χώρας “να μάθουν πώς να προετοιμάζονται και να ενεργούν σε περίπτωση κρίσης ή πολέμου”. Άλλες σκανδιναβικές χώρες εξέδωσαν παρόμοιες οδηγίες, ενώ ο υπουργός Άμυνας της Πολωνίας δήλωσε τις τελευταίες ημέρες ότι τα πολιτικά αεροδρόμια της χώρας θα προσαρμοστούν για στρατιωτική χρήση.
Η Δανία έχει επίσης αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές δαπάνες στο 3% και πίεσε για «μαζικό επανεξοπλισμό», καταργώντας έξοδα για την Ημέρα της Μεγάλης Προσευχής, για να ενισχύσει τις στρατιωτικές δαπάνες, εξοικονομώντας περίπου 420 εκατομμύρια δολάρια, που θα διατεθούν στον αμυντικό προϋπολογισμό της.
Η επιλογή που αντιμετωπίζουν τώρα οι ευρωπαϊκές χώρες είναι πολύ σαφής και η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ θα πρέπει να πάρουν το μέλλον τους στα χέρια τους.
* Παπαδόπουλος Χρήστος